,

56.
H 0 0
? STU
~
. 4
POT C HE F S T R·O 0 H ,
Kort
,
V:FJ1
c:ie
n~
middagN die It.. de Dese;:::J.oer l8BO hat 6.1e
Driemanekap en lade van die u'itvoerende RaSd aan kOIlOandant
Cronje ey instru-k eies voorgeleee. Ds.c..rna het hy on sy <.-00
perderuiters die lae~ te Paardakraal verlaat en die ~~g
Ak
2)
Potchefstroom inges1aan. '
~io
Dieeelfde dag het
Uitvoerende
Ra~d ~osluit da~
die laer Paardekra.el op Woensdag 15 Deeember mooe v.::rlac:. ·..
om BO spoodig moont1ik
In
vaste punt te beset, wanT die v:ag
gehys en die setel ven die regoring ga2)
vestig kon word. Heidolberg is gekiea.
van die
Republ~ek
Cronje en sy
font~in
J
ko~ndo
hot vinnig
~cngclry
afgosaal. Hier het by sy instrukeies
Hy het ook
3)
ontvang.
to
en Wonder ..
w~er
'.
deurgdlees.
titcl van Assistant .. Kommcndant-ganera&l ,
- - _
In sy instuksies is by bevoel om met epoed na Potdi~
chefstroom te
ry
,
.
wear hy op die drukpars
be slag moas
'
le~
die proklamaeie waarvan kopio'c ingeslui twas, l'nat di-uk', r;.f ..
\
skrlfts na Heidelborg opstuur en daarna weer moos
terug~_
Die komm.'\ndo het bpgeso.nll tot middernag deurgery
teen dagbr30k weer ve rtrak
•
on om eenuur die
midd~8
chefBtroo~
'.
.r.
)
G••
ta ~ ¥
••••••
1). E.V.4
Uitvoerando RCcdsbesluit lOA, Notu1e van diu
Uitvoercnde Pscd. Pnardekracl , 14 Dec. 18801
B.V.2 : P.r,pport ve.n P.A.C r onje to Po~chef8troom c:.e:l
die Vice"president en lede van die Uitv.R£~d,
21 Dos. 1880,
'
Joubert Ko1leksie ; 1 : 2485 : Verslag van P.A.Cronjo,
12 Jan. lBB2J Schoonspruit1
Joube~t Kol1okaie: 1 : 2413 : ,Repport van P.A.Cronjo
enn P.J.Jaubcrt,Potchef6troO~t 20
Desember 188 0 .
Cronja boweer in BY vorslag dc.t ny' Pae,rdokr!le.l om~a~t
_ uur v!3rlant het. Dit is foutief . Om 1 ..uur not die :Jrl.a ..
mc..nskap cors sy instrukaies voorge1ees. Dr. ~.Heyns> bls.
~16 bagaen di e solfdc fout omde~ by Cronje S9 versleg CB
anigato bran neem.
2l'
Ibid.
3 • Herinne~ingen , 1 Sept~=~~ 1913.
4 • B.V.2 -: 'Rapport ven P.A. C=or.jo, 21 Dos. 1880.
chefstrodm ClFngekom. Die grootete gedeelte van cie . __ ~r.­
do he't buite die do::'":) gelaer, tenrf!. Cronj-e en In tie:.::. -.:,eelskapp1e nc die
dru~~er~ V~~
3.?3orriue gery
het~
'Cronje het
Eo~=ius
/
kl&maaie to druk. Om,hom in sy
allo verantwoordelikheid
~p.~x
,a~nvat.r
te stoun)het Cronje
'-' .. die druk:;:lere good lac. t
bewack. Die nUUB vo.n d:'e ,ac.nwesig:Q.eid ·ven
dorp hot
~oos
~=o­
galea om Bonder vcrsuim die
a..
~ie
In veldbrand veraprei. Sonder ve:'oJ·.... __ ...... " aie
\
Bri tSC:I troepe die kampt Landdroske.ntoor en Algemeno Boere6)
winkel. in In e tllC',t van verdediging gebring.
Volgens instruksie moce CronJe nie mot vyandolikhede
begin nie, maar die proklamaeie ten kosts van alles) indien
,
moontlik sonder bloedvergieting, lae:.t druk.Hy mOBS c.v:t In
brief
~t
spcsiael aen majoor Clerke, bevalhebber van
Engalse garnisoen, gerig is, oorhapdig indian
~_u
Cl~rka 6C~
trc.g om die druk VEln die pro ldo.ma aie ta verhobd. In hi.:.:.
(
brief is Clarke in kennie gas,te l dnt die regtilrir.g ven die
Suid-Afrilcl£"l1S0 Republiek horstel if.. :... en BY ao.mewerking
•
7)
vir die ·druk Vlln die proklnmnaio govrn.
Cronjo het hierdie brief nie aan Clarke
oorr~r. ~~-
ring
nie omdat: vya.n'~e-lj.khddo na..:~ bGlf~;y
dit kon doen. Dit is nie juis nis}
begin het voordat 'r:.y
~Qr
in elk gavel sou
d1 t die posiai() nie die mins te vero.nc.cr hat nie .. Neteo be:..
0.8
wnt Cronje wa.s om diiJ prok:cmaaie gddruk..to kry, ne~:3o
--,,...-..........
...,,-;--,,""""''''',,''''';;-Ir,bes_li.~ ,:~
'5.
..~ t
appor v::m .A.Cronje, 21 Dosember lij80.
6 • Ibid.1 Lcdy B~llD.irs: Th~ Transvaal War, bls. 246.
? .• B.V.2. Ibid. f Stat'.ts Cour~.nt gedurande den VriJheidsoor1og,12 Jenunrij, l881,b1s.3.
8). B .. V.2. Ibid. Die v.yendalikho~e is ears die
volgende more om nagallur bagin. Dnnr WCB
dUB genoeg tyd om dil' brief af to lewex.
~
--~----------------- , --------
,
5f'~
bes1le was Clarke om dit te belet. Om Boeuur Jie midd~g het
:Borrius In brief van
Cla.r}~e
d.o.t hy vernntwoordelik
ontvilng \iC.urin by BorriuB wc.c.rsku
g~hou
sou word "Tir eni38 o::-l:=7ettig1 of
reballieuee do1."UIIiant wat dt:ur ho::n
tara atr3ng deur die uet
gectra~
god.:~i.l~
',7ord
sou uord
9)
dnt By pera vir B01etS ge"Jru:'k wore"!..
(,::1
i~dien
dat
}'I..y
ui-
r.y to::.:o.C':.t
Cro!'lj c net bohoorlike
I
tretHs getref om met 'die clr';.kkal"'y :l.o.n 1;0 ga..s,n on die;
10)
dag hot do,C'.r vorder niks !'lOo!::v'li.3rlo.n.rc!ig voorgeval ilie.
JJl[l.o.
Ongav8dr nef;s-uul' die more van 16 Desomber :; .:.~ is
kommcndcnt Frans Robbertsc vun Rustt:n~urg en '~f bur~ .
no. die dorp uitgestuur om die posisies van die
oenskou te neom. Op n efstnr.d van
~50 ~roe
~ngelse
het hull~ tU~CG~
die fort on die tron': deure:erJ en too :m die c.oXl' 66 lG:.nt
weggedrani. Ses man van die Mou'1t~d In":"antnJ govolg dtii.:.r
nog twac.lf rui ters) r...,- t agter die gesalsk:!D at:.ngery en op
hulle gevuur, wo,nrdl:Ju!' die kO!l'Dl'Onde..nt .ernstig in sy a.::m ver-
n)
wend is.
Die Engalse rui ters he,t 'vinnig II? die fort ter...tt;geJa
f
terwyl drio burgers die
huis vir verpleging vervo6r
ko~ndunt
hao~.
no. Dr.Poortmnn sa
Voordat die ander tuoe
burgars no Cronje gestuur is \om hom v&n die voorvc: ta ver' w ioctig/ •••.••
o
n) •
Joub~rt-Kolleksie~
,
7: 2473 : Rn!);lt:lrt van P.A. Cr ~.
nan li'.J .Joubert, Petchefat::-...
~O Deser-bar lab"';
:a.V.2 I Repport Vo.n P.A. Cronje a.n!' d.ie D:iomanoklp
rom· °lade van dl e U:i.tv.R2.a.d,
21 Do". l88l.;
7 : 2485 :
~2 J~n~
Joubel't.Kolleksie
Lady
Eell~1r.,
bla. 248.
Vcr~ag vn~
P.A. C!'o~~
18B2 ,Schoonspruit.j
_.~
59.
terug te ekiet nie. Die vyandelike skate het dUB van die
kant van die Engclse
Engelse hat
di~
12). Dr.M,Heyns,
ga~o~.
Eerste
·O:9il •.
Nou was die ve t ':':1 di e vuur .Die
'12 )
Vryhe~daoo~lo3 ~
278·
gin.
F.a/~
..... ..
::..:.. t ::'s ,In seak van grao-;;
be lang am met s.:J:Ce:-b·,zi6. vaa -.:..: ... -~e: wie hierdie el::r::Jte
'skote gevuur nc."t '.7;;..n-: di -;:. rm,.:. ':.". c..i::ekte oo::::"ogaverklaring.
'
Lady Boll&.il'~, bls .246~ gaa die volgenc.e i:..te:-cs'aante
beskrywing vcr. di~ ac:.:".Lo;:ns ven C:-onj e (;~. sy komIl1&ndo;ILAbout noon on t:-:.o :5-::1., ~";70 Bcoutc came in tc report
to Mejor Clarko tr~t & la:-ge body of Boe::s) ~ul1y c~Gd,
were approe.ching the town. Majot ~hornhill WE\S at the
time proceeding to "take his sect in the postcart to
rojoin he~douo.rters nt Pretori~, when he was sent back
by ~jor Cl~rke ~t full g~llop to warn the c~p. Mcjo!
Clarke appears to hcve followed and caused t=oops to ~
confined within their lines. The tents were au~c~:y
atru.ck. hOTseB ];Ilo.ccd in the di to:.
~e g.;,;- . - in p~-~:;;
two f,eet deep, &t the ::;.arti':..aas-c, c' .... r::: a:' -".0 fo::,t -:0.cing the cemetry - prepa.red for a.C~lO:'l, \lnc. the pc.rapets manned II.
Alhoel'rel dear nie oorlog verkl.:t.E!r is nie .: ... -;
Clt:.rke en sy manskn.ppe vir In aa.nva.l gareed gomc.o.k. V.;:;ru",;:kom di t )r8810s ooreen met die verslag va.n die :Boere er.. . _--
Sir Owen La.nyon n telegram ann die Goewerneur ven Nate:
16 Desember arken do. t die Boere rUs-tig _en k::I.lm die sta.c. _ ..
gekom het.Verder in die telegr~ erken by ook dat toe c:.:~
Boere op 150 tree tussen die tronk en fort verbyge::"" het
In a.fde11ng miters uitgestuur is Uto inquire t..lo],oi:.~
:...:.:...
and to ncauE!int them that r.o a::'med bo~ oould be,~ _tted to approach so close to 't.!'.e fo::-t .. ';Toe die ru:.tera r..c.by ,
dia 'Burgers' ,;leom_.het eon aft; ~:::..m en. op nulla geakiet~Kommo.n ­
d..."'l.nt Ro'bbartae ~~a gcwor:.e._ 1:.l:..O.'i. CJ:lbuscQ.de being feD.r~d, the
retire sounded from the for"G$ o::1d tile pa::oty '".:>rougi:-: ba.c::: u •
Dis vreemd dot dio Boere tussen die E~elae deur::-y en nie
skiet om vyand~likhade te begin nie; vreemdo::- da.~ di& Engelee agtor hulle aanry om geskiat te ~ord.Die Boer agter
die1mllur ia by dio Engclee en skiet verakfjie s~ote mis.Or.s
knn d1t nic aannaam nie; ook nie dct Robbertso deur ey aie
mense ge~ond is nic.
Nadnt Robbortse geuond is, word die ~~iters bevecl
am nn die kamp tarug te g\l~n. Wearom het hulle nie sangehou
veg as die Boere hulla uitgeducg het nie? Rullo ~a bang
d~t hulle sou o~singel wore. Vyf burgers kon tog ni~ 18
ruitars omsingel nie, unnt C~0 ander Boere \ms toe ni~ ~~
nie.Die Beak is vir ons duit~:ik.
Op bls. 249 van dieselfde boak probecr die skryfator in n
voetnoot am dia Engolse vry ta pleit. Sy nya daarop dnt di~
g;;..rnisoen te Potchdfatroom voor dia vyandelikhade b\3gin is)
6~on kennis van Sir Owen Lo.nyon sa konnisgewine gadra het
n1CJ. Bf C;,onjG.sg e.n-nkoma hot Cl:)~".nie op hom laa.t skiet
,nie. DJ.t 16 In berrys dat hy n~g n 7e dJ.ti ke~niege\7ing o:.::tvc::g
·het nie. Ongeveer 8-uur op 10 Deeember he~ die poskoe~Bvcn
Pretorie. D.rr1veer en ia dil3, kennisgev:ing o.fgelewer, wa.r::~ I~'l
uur dD.a.rna hat die Engelse op die Beera eeskiot. Hul~e Lanyon se kennisge't76ns §n~::ng en die letter van eie "
ui tgayoor_ deur did €arste skatea:?' -':0· Vuu:-..o
60.
No. die berig~vo.n kommondant Robbertee se verwonding
Cronje bereik het, het by onmiddellik BY mnnskappe uit die
~.
It.l.sr ontbied en binne In bclfuur da.o.:rno. in vier o.fdelings
teen die Britse troepe opgeruk.Een afdeling het by by Borrius se drukpers agtergelao.t om te eorg dat die werk daar
behoorlik en sonder steuring
'-
.
~n:Engele~
kant kon o.ongann .
In Tweede afdeling onder In veldkornet i8 gestuur om
di" Lo.nddroskantoor" en twee a.nder gebou e nnn te val.Di t
die Criterion
Ho~el
W& B
en die huie va.n die winkel i er Schik-
kerl i ng wat gedurende die nag von 15 DeB~ber deur die ~-­
gelee in besit geneem ie.Die derde afdeling het onder nQ.n voering 'VI.an kozmnandant Oosthuizen geetann . Hulle moea die
dorp van die suidekant aanval, terwyl Cronje en BY afde l ing
die ao.ndo.g vtm die vyand op hulle e.ou trek deur voorwaar te
moeB probeer om die kerkhof nan die
13)
noordellke knnt in beait ts neem.
te
~eweeg
en
d~arna
-.
Op die oomblik toe die tweede afdeling op die kerk-
plein by \'lie hoek van
~elBe
KerkfJtr~."t a~l.ngl;ll::om het~·
het die En-
u:l t die veraterkte Landdroekantoor In Bareie op hul-
le geopen. Die burge r s het by die I<aapee .Bank, die Nederduits Hervor.mde Kerk en die winkel van Charles Rocher posieie ingeneem om die vuur te beantwoord. By sy aenkome by
Dr. Poortmnn ss huis, was Cronje en BY hele afdeling vonuit
die Engelee kamp sigbaer blootgeetel aon kanonvuur, waardeur twee perde gedood en een gewond'iB . Cronje het daarin
ge slaag;' • .• '. : • •
13). B.V.Z ; Rapport von P.A.cronfe aan die
Vio~-presiden~
en lade van die Uitvoerende Rand, 21 Des. L8BO ;
Joubert Kollelcsie 7. 2485 : Verslng van P .A. Cronje
~an P.J.Joubert, Potchafstroom,
·12 Jan. 1882;
Dr. M.Heyna, bls . 2?9 .
,
,
/
I'
.,
61 ·
,
"
.
geslsag om die kerkhof te bereik. Tevergesfs het by ~om­
Oosthui~en
mandant .Oosthulzen afgauag.
nie betyds by die
verBte~kte
en BY manskappe kon
gaboua verbykom nle.Dlt het
Cronj evan sy plan om di e :Engelee ksmp te storm, 11'> t afs ien.
Dieselfde dag to o die vyandeli,khede begin ie" het
.......,
Cronje aan Paul Kruger, ~let Joubert en lade van die U1t.
\
voerende Raad g Cl"kryf der''; die Ehgele8 op 8Y burgers geakiet
het. Onder ometandigheda wae by
se~oodeaak
om ey
pli ~ te
na te kom.Terwyl by die verelag skrff, is hulle nog bes i g
om te . veg. Ve):,ekeie perde is £Ii gedood·.Hy vra'lj.at hulp .van
14}
Hei de lber~ geetuur moee ~o rd Qm hOm te help.
Cronje he t hom hi er in ey eerete geveg nie
groat veldheer
open~~r
6S
n
nie. Hy wap tw haa stlg en eiewya
van nntuur. Pas .nadr..t die gaveg be gin is, het by verBt!erki~,
van die r~gering 1;s H] idalb l'J rg gevra Bonder om voaraf 'kr'Jgs,
,
rae~, te hou om oor die wenslikheldifan so 'n stap te bssluit.
Hy het
In
ul taoek perci.Jkommando van 4'00
.
/'
•
.
"
mEl.D
onder BY bevel
,
gehad. teriTYl die Engelee gar.1iaoen in pot~,helBtroom 'n
geeamentlike
~I
het.
~g
Miekien
'
van iatwa t oar die tweehonderd man g.etel
wail
.
.
Cronje ni e hierva n ,bewuS "fe, want in sy
\
brief meld by nie .die ete rkte van die vyand nie. Daarom
,
,.
antwoord Joubert van Heidelberg dat Cronje mOBS uithou; a s
161
d1t nodig wa.~eou by h om met sy helo mae t e hulp snel .
• <)'
.
.
l '
Die/ •••.. . .
14) • .roubert;iollekB~e '1 :.: '~4?i- 't j .A. (.fro·nj e· ll:all""S".J ;;';;~
"
15 I.
.
Kruger, Joubert en l s de van die Ui t ...
vO BI'ende P..o.ad, Potchefetroom,16 DeBem-
' .
'Lady
ber 1880.
Bellaire : The Tre.nevaal. War, ,bls . 243 gee die '
ste r:k..te va.n die Engelse a8 10' offia iere e n 203' man-
ekappe.
, lS). , B.V. 8
. ,
'I
, \. r
t P L J: Joubel' ~v
.
I
aan ''''.A .. Cronj o , Heidelberg,
De . amber 1880.
\
,.
.,
)
/.
,..
,
•
i
r
,
'
62.
i
Die gaveg het t"ee dae voortgeduur en intuBsen he t
\
Cronje ae manskappe gevor~er tot op 80 In afstand van die
,
,
Landdroekantoor dat hulle vuurb&lle op die graedak gegoni
,
het. Qlarke en sy manskappe ken nie meer langer
,
weeret~nd
bted nie en op die mare vnn 18 Deeember 1880 het orale by
I '
,
dJ.·e, gebou wi tvlae
"\,
.
.
,
die. venaters van
17)
,
oorgawe.
,
'
uitgewaai as taken van
I
v~n
advokaar G.H.Buskus ontmoet om die ter.me van oorgawe te
bsepreek. Gedurande die onderhoud het Buskue
8S
,
omd~ t
I
I,
"
MaJoor Clarke en Cronje het mekaar in die huis
Cronje opgetree
i-
,
talk vir
'
by In beperkte kennie van Enge ls g a-
"
bad het. Cronje he t va n Clnrke onvoorwnardelike oorgawe
\
~y
verlang en beleaf da t by en
manskappe 'goed behandel SOU
i8~.
word ,Bolank hulle, sy gevnngenes
,
en dat hulle lewes
gewa~rborg word. ,~joor Clarks wau nie hiervan hoor nie,
' maar toe Cronje .vir hom
se
,en dit t. verded:g.1>et by
om t~8 ~ gsan na sy stallings
er~.n
dat by nie longer kOI) u1t-
. hou nisi Hy ~B . bereid om die . terms vnn oorgaws aan 'te
18
\
neem. '
"
I
I
'.
Mojoor Clarke, di e spesinle
,
kommi~sa~is
.
vir dis
Potchefstroomse distr"ik, het onderneam om aan Cronje oor te
.
~
gee omda t n gedeelte van die geboue WIlt by beset het)in die,
,
,
band.a ve n die Boere (g evsl het en BY
I
,.
.
p o r1D io ~, '!
I
o,nu·i .t houd-
I
bnar geword het.Hy het ook beloof om di& geboue, d,w.s. die
.
LanddrDsknntobr/ ••• '••
~7). B.V.2 , Rapport van gehl 'Cronje, Potchefstroom, 21
Des ember lSSO.
18). B.V.2 , 'Ibid., Staa ts Cou~nt , 12 Jan. 1881. Kap, tein Falls, die ,b ~velvoerende offi'sier, het gesneuwel. .
'I
I
-
,
,
/
•
•
,
/
,
j
\
j
i------,
LanddroB l~ ntoor
,
63.
I
"
,
en Algemene Boerewinkel, te ontruim en ' aan
Cronje af te gee.Hy sou o~k eorg dat n duplikaat van die
,
Win.lo.
terms Van oorgawe aan kolonelJ bevelvoerende offlsier van
,
die EngelsB kamp geetuur worttl.
HI
20) .
,
Cronje het die onvoorwaar-
del1ke oorgawe aangeneem.
.
," ...
Na die ondertekening van
In dupllka.at ;e.n kolone}Winaloe
Hy, het geantwoord dat
~
h~erdie
1~
ooreenkoma 18\ daar
die Engels8 ka.mp gestuur.
nie onder die voorwaardes inbe-
grape ,was nie, maar was gewilllg om voldoende tyd vir die
Ui tvoering van die oorsEmkome toe te itaan" AIle vr
°slik ...
. hede 1s daarom tot die middag om vleruur gsstaak.na rna
211
•
is die str,yd weer hervat.
.'
,
Te Heidelberg het die regering ' verwikkelings n •
!
gewag. Intussen
ge.~
~8
kommandant Jan Viljoen van
,
~rico
a.an-
,
om Oronje te gnan help. Van Heidelberg is eere vyf-en-
-
·versterking gsstuur-; dtla.rna. kommand~nt
,
toe , .
,
G~eeff van Liohtenburg met honderd man en ~o~ tien manne
,
221
' I
I
met karre om nmmunisie te gann ) a.flewer. ' . ',\
- twintig man
8S
I
•
Cronje het na. die o'orgawe van majoor Clarke bais
I
' sterk te'sn vsrda.gte persons opgetree. Eerstene het by die
landdros Van Potohefstroom gearresteer en geva.nge g~ou
, i
"-
tot nadere inetruksies van die Driemanekap. Daarna het by
die/ •••••
I
,
19). NE'. die PQtchefstroom-voorval het die Engelse regering
In Engelse mng onder bevel van kolonal Winsloe ne Potohefstroom gestuur om in geva.1 van nood die dorp te
beskerm. Hierdie mag het na hulle aankoms daer n ~
goslcan. Cronj e 'het voorlopig nie teen die Jmmp op-,
getrek. nie, sle6B teen die Engelse garniaoen onder majoor Clarke, die epesiole kommissaris vir Potchefatroom'd istri k opgotrc:,e.
I
J'
201.S,taE"te Oourant,12 Jan. 1881, Dr. Heyne, bls, 280, .
B.V.2 I Rapport vim Oronjo, 21 Des. 1880. Die ma.g wat . \
aan Cronje oorgagee het, was 26 Engelse troepe,Raaff,
10 vrywilligers, Mot:.:e:uette, sekere M.HaIe, 2"-Swsrt kO,n.tabele, 2 knffere en 4 man 'uit die hotel. Ssam 47. '
211. Ibid.
'
'.
,
22 • B.V.81 ·Joubert nan Cronje, Heidelberg,IS Des. 1880.
I
I
,
I
,
64.
J
,
die lnlie van die winkolh'r Sohikkcrliilg en die Cri
Hotel laat
deur~ocl -: ,
v1nd ' an as gavelg
on
bala - gev;rero en s.m::nunisie durin ga-
hierv~n
.
nog In aantal persona, wat moont-
11k, deur die Engele" ... e ,'pioene gebruik ie .. in hegtenie ge,
~}
"
neem.
"-...
,
Cronj~ ' liet beh~::like m3atreele getref om te bele t
dat kolonel
Winelo a van mlite af h4lp 'kon kry. Om die rode
,
ie kommandant .Greaff van Lichtenburg met ongaveer honderd
.
.
'
.
24)
manskappa to Kommandodrif aan die Maoirivier geplaae.
Dieeelfde d',g borig CranJe asn Joubert te Heidelberg dat
,
'
die Boere te Potch&!etrooll meeeter van die dorp . 10. Hulle
•
sou die EngelsB
~
~
a.e.nvC'.l
~n
Joub ert is spoedig daar
verwag. Cronje het voreterking gevra am die gevsngense op
te pas.
\
25)
"
By v e rBo ek J oubert oak am In sekere Dr . WDlte, wat
a:p~. o e n
onder di e Boers as
.
arreateer en
BO
vir die Engels6 werkaaam waa,te
-
gou ao moontlik na-Po~ohef8troom te stuur
om verhoor te word.
26)"
,
'
Cronje het nou r eeds meal" as vyfhon-
/:. de rd ';"'n onder ey bevel gehad . Nietemin d~ing \ by , op vereter-
king san om sBwe-en-veert ig
.
~e v~ngene s
.
,
0» te pas om Bodoen-
•
de ai, BY burgere in di e etryd teen die minde~ ~B twee)nonderd Engelse troepe in die kemp te werp . VBnuit die , .taan-
,
spoor _Het by die belangrikhsid van 'Potchefstroom oorskat
/
'
en daarQm later verekoi e ~erei met ~ie regerimg te 'Heidelberg
/
geb?ts.
/
' ,
Op/ •....•
23. ta~rs-<.:ouraiit, J.~-,)nn:T6d"i ;-b~v.2;-rDia-;- '~'--24 • B.V.2. (Ibid.).
, '
25 • J"oubert-Kolleks'ieI7:2472: P.A.Cronje aan P.J . Jouberl: ,
~oeren KOmp,Poto~efBtroom, 19 Dee.
1 6-30 ;
.
'
'/,
.'
' 26). JOUbert-Koliekeie',7 , 2f 72.(Ib~d.);
.
,
•
ii'
,
/
,
,.
\
/
.
\
I
,
I'
,
65,
)
Op 20 Desember 1880 het CronJe en sy ondergeekikte
offisiere
hu~le
eerete krygeraad gehou. Eerstens ie bepaal
dat alIa bandelaare. wlnkeiiers en drankverkopere belet word
. ,
am sterk drank aan burgers sonder 'n
pe~it
drank kon Cronje nie duld nie. Tweedena
mandant van Bloamhof,
, die
"
Kommandant-gene;~al
a~
kon
1~
te verkoop. Die
J.A.M.Kock, kom-
veggeneraal aangeetel. Nau.ans
hi
allerrygBOperaBi.B in die
,
veld ui tvoer. By bevel~oes deur al die offi.iere· Btipte,
'
27)
,
11k ultgevoer word.
.'
1
ViDe-president Kruger en Y.W.Pretorius het dieeelfde aand in Potohefstroom aangekom. Die volgende dsg ie- weer
." .
krygeraad gehou. Cronje het eaam met Kruger en Pretoriue &n o
sy hoedanigheid as Assistent-Kommande nt-generaal in die plek.
van die Kommandant-generaal as lid van die Driemanskap sit-·
,
.
\
ting gensem.G.H.Buelrue, BY sekretaris, is weens die afwsaig--'
held van W.E'.BOk; a8 waarneme~de g~:e:rment8ekretariB en as
askretaria
van die Xrygeraad aengeetel:ln teenwoord1ghe id
,
van die Viae-President en M.W. PretoriUB moes Cronje die
28)
ampBeed af13.
,
'
Vier dne later het Cronje en sy Krygsraad besluit '
am alld1e Bolda.te, behD.lwe ,majoor Clarke, In sara an·t en die
.
korporeals wnt ae gyaelaars agtergehou is, . op vr,ye
,
v~et
~
~e
.tel op voorwaarde dat hulle onmiddellik die grondgebied
!
van die Suid-Afriknanse Republ!ek verlaat. Solank a8 die
.
27~.
./
/
vya.ni1elikhede/ .... ....... .
B.V.2,
I
'Notulen van de KriJgsraad gehouden te Potcherstroom, den 20 ete Deoember 1880.
28), B.V.2
I
No,t uren V'lfl de Vergader1ng van het Drismaneahap te ll.tchefstroom op ,Dinsdag den '. 21 ste
Deoember :3 uu~l.8' ·namiddo.ga • .
I
I
.'
.
\
,
.' \
.
I
I
,
I
/
I
"
'1:-
..
6 '·
)
I
vYandelikhede tuss·,n die Stlid-Atrib.Mee Republiek,
Jo(aJ sate! t
se r Ggering voortdunr, moes. hulle nie binne die
gronc1gebi~d
genoemde
riaar
~!oeo
kom nie.Hulle
belee! om gOt;u daad
, .
va.n geweld teenoor -lie bl1rgere van (~ie Suld-Afrlkaa'nl3e Reo
.
publiek of bulle .iendom· ",s pleeg nie .Indien hulle hierdie
-I
V'oorwaardse verbr~ ',k, . BO"J. hulle as vyfi:nde 8.angesien en doad29) ' <
gllskiet word.'
'"
'
..
Op 27 neaember . :or,yf· Oronje aan Joubert om hom
twintig man met WRens in nlil :v-ir twintig
perdel'\li~ra
wa. -,,-
by na .Heidelberg etuur, to., gee ,Die burgers te Potchefetr.oom
wee ontevreda emdat hulle in die nag sender waens mosa
30)
.
.
I
wagstean.
H.1ertoe.,.,a Joubert gewillig en het die waens
,
31)
ne. Potoh~:rBtroom gep "f.!lUr.
,
Dlt was l1ooa .. r .akl..i.k om
or'.e in die d'orp streng f·
,\jl)
te bewaar.De,,,,'ro'll hei. ; "ronj
. ~ aan . die ,ingssstenss van Pot.
ohefotroom beks'n d gem~ak ·c.at elke P'Ett!3oon en elke en ~Be
.
elendom behoorllk bSflkerm BOU' word) federeen 1e gewaaraku
.
,
om geen pereoon t ,e Jl101eateer 'of eiendom te beekadig :nia . ... . . "
.
\.
Kommunikae1e met die -vyand ia ten Btrengate ··verbied. ·Enige .. ·
,pe~soon
/.
,
.
wat in beeit van lemand andere Be eiendom betrap ' .
. ' .
I '
word., hetsy perde, beeste' of let's Mders,
\
·~ Bonder
om
pehoor- '~-:
11i daarvan ~~kcnp:;"ll ";;Vl:/kflj) ' gae · aan d~e aangeatelda' outort:
32)
.
taite, sOU ba1e strang gaBt~ar word;Verder/ ....... ~
,I.
29 .B.V.5 ,Notulanvan de-k :'i.1g··;~:aaci· gehouden-- tei~tcnol:atrOom,
dJn 25 ate Dec .• 1380;!1id • . , ' Resolution paseed by '
30.
the Court Mt.rtial on tl:.fa ?5 th day of Deo., ~880.· ·
. B.V.5 ' ; P~. Cronje l:.f'. ll die l'lde van die Driemanamp,
.
. Potchefat::-oon, 2., :C3B~mber 1880.
31). B.V.8 I P .• J.Joubert "a.n P.A, 0::'caje,Heide1berg, 27 Dee • . .
I
J,880.
,
32). B.V. 2 • Bckcn=kir;g aan -.S I"gezetahen van Potchef-' .. '
etrco:"1,. P.f .. 'JrO~J' B"lerenlmlnp , 19 Dec. 1880 . . .
\
I.
I
I '
I
I
.
.,
,
, • .Ml.at .. I'''''' .. '
6~;
Verde 'I' het die krygsraM ba.luit dat dit ..an geen dorpsbe~
" ,
wons~ \ii'ligsl""t ' eou word om in die dorp gswapen rond te loop
"
nie. ten8~ aaartoe opgekommandeer of van
n
per,mit deu~ die
\
veldkornet Yoorsisn • Onge'r,ro,penda burgers e o"
nie in die
dorp toege~a~t ~rd nie; behatwe tusBen sswe-uur sme;ene en
t
aosuur sao.ns. met dien veretande d.o.t hul+EI van In' behoorlike
;p~rm1t
,
deur
.. permi t moss
dio para Don
d~. e veldko~et
ve~eld v.ror~'\.o.n 'wie
-
"
~aan,.
,'
di t ut tg&reik .. is,
waQ.~heen
harhoelank d£t geld1g is en wanDesr d1t
,
, nu mOas word# Sodra
.
u!tgereik, vooreiep WBS.Op die
n militere
beweg1ng binns of buite 'die
, I '\
dorp aan die gang in, ·of Bodra daar•. o1> of u1t dis kamp ge'
sk1et word, mOBS almal in die hui. bly en n1e op die Btrata
verkeer nie; Oortredors aou streng volgeDs kr,ygewet gsstraf
33)
\ word.t
,.
.,.
Nadat Cronje 'vir , die ve1lighe1d Van die
• ners geporg het, het
dorpBbewo~
hy BY aandng aan gelda11ka sake get1Y.
_
34)
Op 'n vergad~ring ' van die Finansiele Su~kQmmi~a1e 1a in oor-
. eenatetm21ing met die U1 ~voerende
.
'
Rac~.be.f;Jlui t
.
.
..
van 16 Dss emu"x,
~.
,
1.880 t. Heidelberg, 'n ~oor.,tel aangeno.,m om Van \a1 die bur-
gers .i!, die Potchefstroo"';'e dlBtr1k to ~orde';
om in
die '
,earst& geldelike beh.sites va~ die reger1ng te Ivoo~sien:D1~
gestorta geld .ou later in rekening gebring word met die bedraa wat aan bc~sting aan die regering Yan die Su1d-Atrl_
,
i
ka.e.nse/ ,••••. , •
,
,.
-"--~------------------
.
.
. I,. \
...
33).
. ll.V.. Ii
,',
\.
r
... ,
..
I
, llelcondmaking .....n pa. Cronje """ die ingeaetensB van Potohefstroom, 27 Desam•• : I
.
_ bar
1880~
,
.
'
~
,34 ) • !l.V, 5 I liotulOn van de Finans1ele Sub Commiss1e te
P,tchofa'troom op Dlnada/l den 28
'
!
stan Dec ... · 1880.
i
I
D1t was~n kommissie 'wat Cronj~ in die lewe garoep het
om te Borg 'vir die i~snmaling van fondse in ay d i str~~ ~
,
:.\
I
I
i
I
I
I
'. !
68.
"
ka"n.e Republiek ver.kuldig was.
.tel det Ban die
Cr('l~1j
e het hierop ,voorge-
veldkornette Opdrng gegee
verekll1~~de
word om die bUrgBT8 vnn
35 )
d ~ e rege~ingebe.lu1t
in kjnn1. te
I
~ra.
etel en om -van hulle vryvd.l.llge bydrne" te
Die renk.ie op hierdi.
,
wa6ting
~oor.t8l
36
wae hIe volgene Ver-
I
'
nfe: da .. rtl!!l..het Gronja en .y \c:yg.;.... d .tappe ge- '
\
\
doan : om die fondee te styt'o
Elks bUrge:t ...... t in die Potohef,
.troomse diHrik onder , die ,""pen ge.t.. ";n 'bet. mo .... in .y eie
behoefte. voorsien.Sivield
, amptenare wat geen
ande~
m1ddel
vnn b~staan gshad het nie., .ou van die noodsanklikste mid'del;' voors1en word. Solank die oorlog duur) moee hulle nie
annspraak mank op ealuris nie. teney andere deur die Uitvoerende Rand beslult word.Die Proviaie-aekretaris
mOBS
.org det sy magBsyn die nodige lewensmiddole,bevat om die
burgers Bolank bulle' onder wapen ie, ta Toors1en. 6'.
i~ le
n
permit van hulle offi-iere toon. Al die opgekommandeerde
persona
van lewenamiddele voorelen word indian hulle
BOU
word~,
goedere sou kO,. telooe verdeel
Om die staat.ka.
~e
.tyf,
i. beeluit om pas.e aen dorpsbewonere teen 6d' 1e1k te ver-
.
.
-'.,
'
I
koop. Indien enige burger of vreemdeling die Innd wou var,
,
37)
I
lant moes by £1 vir so n pns betnni.
#
CronJe het ook geeorg dnt ey burger. nie gebrek
-
35). B.V.'
I
_. -
I", ~,
aan/ •••••
.I _____---' __. - " ' : ', -- -
Notulen der Vergadering van de Finan.i~le Sub
Commise1s to Potchetetroom op D1nedag den 28
stan
DecemJ\~r
1880.
361. Ibid.
37); B.V.5
I
B.V,.7
I
Notulen van de Krijgsraad gehouden , te Potchef- ,
stroom den 12 de Janunrij ,18811
'
'
OngereciB treerde otukke, eo Jan. 1&1816 1 Ibid.
I
I
I I
I
I
I
"
,I
,
69.
)
aan voedesl sou he nie. Die burgers in Potchef8iroomdiB~
trik is aangese om a'l hlllls_ lewenemiddele,
' 8008
koring,
,
mieliee,, vaer en brandhout na die mark te , etuur waar. 4ft
'
in die openbaar verko6p
38)
,
BOU
word.
,
~.P.Kluever
meeater aangsetel.
is
88
mark-
"
" vyande,l ikhede ook op ander plekka
lntuBesn is
beg1n~
Op 20 DeB ember 1880 het'kommandant FranB Joubert kolonel
Anetruther in BY oprnars na , Pretoria te Bronkhorstaprult
39)
•
)
verelaan t
,
401
'n Paar dae daarna het die B.osrs Ruetenburg in-
gene em. Maar die groat
ge~om.
g e vaa~
het van die kant)van Natal
Generaal G.Colley het met
, 41
ns Pdte Trans-
n stork mag
vselss grens opgeruk, terwyl me er vereterking van Engeland
op Bee na Durba n wnB.Die ' Suid-AfriknanBe
Republie~ ' het ' be-
Bef dat die Britse, trospemag by ' die Drakensberge gekeer
I
mOBS word. Dearom 1s die Boeremag,te in verspreide arda
,
op
-
die nekke wa. t die oorgBnge nc: Transvaal beheers
het, opge- ·
.
~ .
Btel. Op 30 DeBembsr 1880 het KommandBnt-generaal Piet Jou'
ba rt psr,BoonUk
42
i
die Netalee 'grene ntgereie om die opper-
I'
bevel . te neem.
' Gedurende hisrdie tyd het
~ronJs
oorgegaen om die
EngelBe in die kamp t e Potchefetroom te beleer.Hy was n
.
eWa.ll;l ••• '••••
38). B.V. 12
I
Kopi ebiek va~ P.A.Cronje, bls.93,KiYgsra r de notule, Potchcfetroom, 18 jnn.188~.
39). Dr. M.HeynB, blBe. , 3l4 - 315. Cronje hst lnter esre
van hierdie oorwinn1ng "gehoor. '
40). Rustenburg is" op 27 Dssember· 1880 ingeneem, maa r die
Engelee kiimp wnt buits die dorp gelee was , hst tot na
die vrode ui tg oho4.
I
•
41). Colley het meer aB 5,000 Britse trospe onder BY bevel
gehad.
•
42) • . B.V.8 I P.J.J-.oubel,"t nan i'~A. Cron,1e, Heidelberg, 30 ~
Dec. 18801• •
I
'
/'
-
'j
I
I
(
•
\
70.
bsl~ngrikhsid
/swak stratseg. Daarom het by die
Van Potchaf-
stroom hseltemal oorskat.Vir hom het die stryd in Potchef,I '
.
beelndi~
stroam ontbrand en daar moas. dit
word.Sy eissinnig-
heid was oorsaak dat by SDm6 BY magts te·bulte gagaan het
en onvermydelik met die rsgsring te Heidelberg gebots het.
r.
~
Op 30 Desember' 1880...het by In skryWe san president Brand. van
die Vrystaat gerig waarin
by meld dat ~.J.Hoffman. sekre. ,
.
. '
taris v~n die Finasiele Subkommisaie, deur die' krygsraad
van die Suid-Afrikaanse nepublisk afgevaar~ig is om'met hom
In persoonllka i~derhoud te voer . Dis'kr,ygsraad vertrou·dat
die prsslds'nt hom as sodanig sou ontvang en nie BOU 8?resl
.
'
43)
om hom die verlangde informesie en bulp te verskaf nie.
,
,
Dis volgends dag stel CronJs Hoffman in ksnnis dat
.
dis kryJsraad hom na dis president 'van die Vrystaat afgeI
',
op~rag
vaardig het. Hy het nie In definitlewe
BY eie
di8kreE~Le
gebruik om nlleB
AfrikaansB Republlek. te doen . By
~n_belang
verna~mate
I
nie , maar moes
van die SuidI
taak was om
Brand ae gevoelena uit te vind. Dan moea ~ . die pOBdeurvoer
.
,
\
ria Transvaal beapreek en uitvind waarom die poameester van
44)
Krooneted gaweier het om die Tranavaalse pos deur te atuur.
I
•
wat•.... nie aan
CronJ e het vir homeslf hier .mag teegeein
,I.
,
hom verleen 1a. nie en ey eie belangrikheid h.eltemal oor~knt.
Eeretene
h~t by
gehandel aBof by en sy krygsraad te
-
Potchefetroom die wettige reg.ring Van die Suid-Afrikaans.'
Republiek wee en op eie ~eaag' opgetree Bonder om vperaf die
,
regering ts .Heidolberg oor die wenalikheld van ay handalwyae
.
.
43). B.V. 12
t
.
44). B.V. 7
.
Kopleb-oek vnn ·,fonl;}:.A~' -Cron.re~·-bTB.21 Bri,?f
van P.A'. Cronje ann J.H •.Brand, staats Presl -
dent
1880.
1
tel .. ··.
Ore,nJe-V~etaat.
I
Potvhefstroom, 30 Dec .
'
Ongereglstreerde Btukke
,Hoffma.n,l Jr.n. 1881.
P.A. Cronje aan J.J.
I
,
/
.'
\'
,.
,.
71.
I
I
45) •
te raadpleeg.
By Hoffman ee aankoma 1n die Vryataat het Brand dade11k ay spyt te kenne gegee .: . dat die Boere in Transvaal
die wapens teen Engeland opgeneem het. Vir byna n uur het
'." .
.
46\
\
Hoffman het hom mee- ,
by oor dte mag van ~ngeland gepraat.
gedeel da t die Tranevaalee regering begerlg ;1a om In pos-
te
verbinding met die Vrystaat in
ete,l: Brand het gaant ...
geen ander regering aa d1~ van Engeland 1n die
.
Tranevaal kon erken nie, maar meegadeel dat~by
poadeur-
wovrd dat
by
\
"
d'.
47)
VOer BOU
toalaat.
Toe Hoffman die kwessia van ui tle:wering van gavangs-
neB en Brand se houding i .• v.m. die hand,hawing' va.n neutrali-
ta1t aangeraak het, het Brand gaantwoord dat
n
~
hom nie
8a
•
reger~ngBverteenwoordlger
kon baskou nie, en due' nie ot,
f181'e81 oor sulks sake kon prsat' uie • ...Brand S8 o];ltrede beves-
.
tig da t Cronj e. hom met 'n aaak b~moei het waarmes .by nika t~
.
.
doan gehad het nie. ' Hoffman het nie .moed verloor nie en by
. ' ,
•
.
'
I'
Brand 8snsoek gedoen om n p~ar groot kanonne om in die
. '
,
''
stryd teen die Engelee te gebruik.Aan hierdie verBoek wou
'
.
' .
'.
I
Brand 'o'ok nio gahoor gee nie, want as' by kanonne e.an die
Tranevae.l ,afstaanosou Engeland dit, ss
,
,
I
klaring beskou.Hy kon ook ,nie
.
,n direkte oorlogsver-
.
na Transvaal te laat ' deurvoer
l
'
~an
die versoek om
I
.
voldo~n
,
ammuniBi~.
nie. Hoffman h et darem
,
dac!.?:1n/ • ~ '•••
..
46). Dr. M.Heyne, bIB. 286.
Ongeregiatreerde atukkel Ver:l~~~ van f.J.Hp!'~•
mnn; 14 Januar1e 18811 .
Dr. X.Heyna, blse. 287' -: 1::'88, -"
I,
47). 'B.V. 7
I
. "
'.,,
. I
"
,
i
"
---------------- .-------------------72.
,
daarln gBalasg omn
bietj~e ' ammuniaie
von die Vrystaata8
48)
Boere to koop. Orieens was BY sending n mielukking •
•
,
Cronje wnt self nio die geaag van die reaering geeer-
bledig het nie,
het' ~nders'
,
I
strene dissipl1na voorgsstnan.Ge-
duranda die aarlos: lwt d*B Boere huelwo.t met spicene en ver-
raa.iere to doen gehad, maar in hierdie 'opaig het Cronj e f.:.rm
.
.
opgatree ~ :rYdehe die oorp;&.we vo.n· mo.j o'or Cla:rke hot by di e. ge ...
v~ngBneB
.
laat deuraoek. ~ie volg~nde dae 1e aan hom twee brie .
we oorhandig.Dle aerate brief WBS aan kaptein r~a.ff Goa dres . soer. Die akrywer was In Bakers Joh!!..nutJ8 van dar Lingon, ws.t .
as korporaal in diane van dia Suid-AfrikE~nBa RepublisK worksaem was maar vir d10 Engelee epionasi~verk verrig h~t. In
die brief het by 'n vo11edig. vere1ae vnn die Paardekreaiby49)
eenkome ann Baaff
,
BeS~\Ur.
.
,
~
van dar Lingen is voor
,
.
Desomoe,;o
't1eens ,h oogverraad
Jo~pnes
die krygsrand verhoor en op 31
50)
doodgeskiat.
18,80
Die tweede briaf :is deur Dr. Wolte v;anaf Posri.t:..:·'::.:~t.. l
I
ac.n majoor Clarke serle.' Do.o.rin h(;tt Dr. Waite die volgende
.
.
/.
minagtende uit10tinge gemaakl,
n Here' at Paardekraol 8.I:8 about
four thousand biemouthed oouardly Boors. Don't let the number
friehten you; for I am Sl~re that you could with throe hubdred undisciplined troops chese them in all directions, w~~
leaa than half en hour's fiehting. 1 have taken service under them es doctor ao ~t 1 uill be in a position to inform you from time to time reg~rding their movemente."51)
,
, Die/ ••••••
dv ' Kr!jgsra~d gehouden te Potohefstream, 31 Dco. 1880 T
r'
(
50). Ibid.; Weilbach en dOl Pl.e"ic, ble.184. IConpnandant Lemmer is deur cU e kr!~gfJrat',d opgedrn am, die vonnie
ult te voer. Volgens kTYes:r.a.o.dsboslu'it mOBS l:iy SBf'
skate ekiet.
51): B.V. 5 • Dr. Woite to IIejor C1e.rk." ,,:,nrr.lekraal, 12 th
December, 1880 •
•
49)., B.V.2 , Notulen van
.
.'
.
"
.I
,
I,
/
73.
,
Die
like sask
~or.gBt.lling
&ri ngeeie~
van Dr. Woit.
~B
vir CronJ.
n pynI
hulle intieme vriendo was. Advokaa t van
Eok het Woite Be Baak waargeneem, terrr,rl advokaat Bu8~B n~ - '
mens die 8~at opgetree het. Uit die verpoor i. bewye dat Dr.
........
.
\
.
.
Woit. op 12 Desember 1880 te
aanweaig waa en van. ' 52)
I!;y wna ook
danr die brief nan majoor' Clarka geekryf het.
Paardekr~al
teenwoordig toe Cronj e ey 'burgers voor BY vertrek no. PotcnQ::"-
atroom toegeapreek hot.Hy het die wat apyt was dat hulle no
•
Paardekronl gekom het, ~nngernQ1 om bula-toe te gann. As danr
,
,
burger. vma wn t .di t verkies het !natir ,bang we dat hulle meer
patrioties-gseinde, medeburgers hulle
kwnnd
'
aandoen, verse-
BOU
ker by hulle dat hulle onder sy toesig die laor venig k,on
"
\ verlaat. Aa hull a mag verkiea o~ in die l oe, te blyj Btaan, hul'Ie onder krygawet en 'meea hulle hulle
pl1g
ae 'burger. getrou
,
nakom.Aa dan.r In
. '
\ '.~
"tie
-
rr(l.D,ier onder hulle waB, sou . by indien be-
trap word~ 0.1 1s by OO~! In vader
53)
'
..
I
) verraaier stert.
-
of .In broer,
die dood van '%1
,
\
Nieteenstaende hi'e rdie el;natige waarakuwing het Dr.
Woi te gowa&g am verraad. te pleeg. Die getu18. reon hom waG
80
oortuigena en verpletterend, dat by nadnt 4ie brief &an hom
getoon
,
1.,
~
onmiddellik ekuld erken het. CronJe het aan hom
gevra, of by enigieta te
s~
gehad het,wnarom die doodetraf
.
nie oor hom uitgeepreek sou word nie. I!;y het geantwoord dat
\
\
C.r.onje saker nie In au vrlond van hom sou ve.roordeel n10.
Woite he t ook beweer
d~ t
by saam me t die, burgera gegaen het
om die l a nd van diane to· weese Op ·di~·br1er nysende het
\
, . I Cron.j ef, ••••••••
.
52 ).
Herinner1ngen;-l 's'ep.~mb"i j:gl~'-.------'-------
53). Ibld.
1
,
,
,
•
74.
Cronje e ovra of dit
54)
g6Swyg.
~
diena aan die lend was, Dr. Waite het
Cronje wao oortuig van sy vriend BS skuld en kon
aIleen die doodatraf toepae. In die namiddag van 6 J 3.T:uarie
55)
1881 is
by
doodge.kiet.
I
Na hierdie rcelingc het Cronje en By krygsraad die
minder ernstlge gevalla van verdag te persona onder
behandeli~
e~
geneem. Landdras Goetz en R.G. Impey, Landdroaklerk
Publie-
koaanklaer, is onder borgtoG vr.Yci0laat. Hulls moce b3100f om
•
I.
•
nie eondox:.-vorlof dio dorp te v€I:-laa t nie, HuJ.le moae oak
beloa! om to ani,;ter t:l~ voor In hof te vo:t'e.kylt illdiah hUll",
j
55)
daartoe geroep word.
Bultenge~one
t y o eis
ernstige sake het Cronj"l
a8
.
buitenge~one maatr~e1s.
e.andClG gacia .. Sy
Ander
v~re ntwoo:;:del;i.l::· ~
held \laS nle aIleen be~ ' : rk / tot Potchofatrao:.L ni3,' mae!' dia
hele 'westellke Tra.n dvae.~ het onder ..,t.Jp1 ~Brescortee~. ~I t::' e.::- die tydstip was daar
persone wst d i e
Enge lsg~8inde
omli BZ: ~
s
kafferstamme teen die Suid-Afrika.a.::1so Republiok !l.llnga!lite
,
.
.
het. Cronje het opdrag gegee om twee verd.:?g;te pal'sone, In
sekere La.ne van LlchtenQuIg te arresteer en iie
.
ando~ ~
eeker
I
Schol tz op borg tog te et~l. Ino..ien (hulls anige miosta!,) Oe,3:c. ",:l .
57)
.
. Y
mOSB bulle mot die dood gestraf VTo,rd.
....
VyandiggeaindA
kafterate~e
ia streng geuaarJku ter-
.
.
wyl Jaonu:nand.allt J. Vilj oen van Ue.:rioa na. hulle gestuur is
beweerd~
' c~t1
klagtaa te ondorrwsk. No. BY te'rlH:;!coms het by gera:..)-
porteer dat alles rustig
.
En stjl, is •
.
naaro~
het CroLj e dit
ro.adR:i(l.erJ,l ••• _ ~
' .
.!i4). B.V • 2--'" "tu.l:,;;,van de Kfi.l:j.-zwL4 .. thDud"n tor P"c,,,;'eF-
4
stroam, 5 Jan. 1881..
~
.
55l. Ibld~ KOJlllllEl.ndant Woi1bach: hot die ter!;Gstclllng UiT. :-~ - , !'~
56 • I~id. Dloselfde ~a.g is nog In 'holo .? antal ' ander ?,cra,j '"
.verheor en 'geatraf OrM4t hlllIe die vya.l1:i ill nilla.'3r 0:'
meerdere mate gehelp h :Jt.
67). ,B.V.12 1 Kop~eboek vnn genl. Cronje, '9-a.~ 5, 2 Jan.183:
•
·1
,
i '
75.
.
-
raadsaam geag om van die burgers 1n die buit~i8trikte as
versterking na
Pretori~
'
te stuur. Aan kommandant Kook
vp~ ~,~.~-
hof ie opdrag gegee om die 'burgere van ey dietrik op te
ko~-
mandeer en am vir die bewaking van die grans aldaar te Dorg.
.
,
' i
Kommandant Greeff van L10htenburg
het 'n eoortgelyke opdrag
,
. ontvang om die burgers van Lichtenburg op te raap, mP.ar
,
•
,
I
daarna mOBS by na Potchefetroom terugkeer • .Al die
,
ammunls~e
"
wat by in die hands
, kon k17,
mo~a
Kommandant Kook en Greeff
58)
by met hom eaambrlng .
~oes ~et
mekaar V3remtij J '
slaSVee kommandeer en onwil1ige persona beboet tot atyWins
van die landskas.Om die Berete dringende ultgawBs uit
n
is Kook gelas om vr.rwl111ge bydrass to vra.
t~wf9
. I
Sekere Coul-
ter en Green het opsetlik teen die duidelike 'inetruk"ies
van Cronje die
~rye
posdeurvoer na die Vryataat
balet .. As
,
tUgmaatreel ie hulle poeperd. vir die regering, :n b.Blag
,
-
-
.
gansem. An:anunlaie I en wapella is oak in die
winkel,a
,
. ,opgel:-om- ,
rnandeer. Cr.onje h;et ' gehoop dat kommandant Kook 01' die manit:!r .
I
"
:'
>(
',"','
BY' eie mag in stand /30U hou om 'n vya.ndellke leer, ' ui t da ardie
"
'59 )
rigtlng te wee~sta.an.Hy BOU die gr~nB oak ~I)illg b.G~3f.
I
Die gevaar van 'die 'kent van die naturel1. het Crohj.
,
baie hoofbreking. beBorg • Aan keptein Dawid
, Yaeeouw,
,
mosse. Ban die Hartsrivler.
he~
"
~~~~
by geekryt dat daar s axerfl
lcwne.ddoeners rondgas'n om ander. ~t~e ,OP ita hi te/.BaDck om
vnl~e
g~las
gerugte to vereprei
en die ~ense op to
\
mnak.
CronJ8
.
.,
hom om hulle to vBng en ann kommandant Kook ult ~e
"
60}
lawer.
,
,
-
_
.
, _ . , __
p¥o.__
_
_
•
I
- - . . . . . . _.
."
P.A.Cron.je aan komdt. Kook, 2 Jan.1881. " .
59) • Ibid. P.A.Cronje aan D.F .. Peterson,veldkornet,Potobe .•;'"
stroam, 2 Jan. 1881.
601. Ibid., ble.ll. Brief van P.A.Cronje ann David Ka- ,
Bhotlw,Potchefatroom, 3 Jan.ISel.
./
56) • E.V.12
I
Kopiebosk van genl .. urollJfJ,blt.1:D,8LJ.«'f. '
, ,
•
\
,
!
,,
•
76.
1t
Die Bwak finaeie1e,
~
.
pOBi.~
van
~ie ~egering
hot
CronJe ontevrede g •• tem. Hy hot baie van oy tyd en kraKte
ingeepan om die toeotand te verboter, ;"'ar het in hierdie
verband oak. eangeraak wet ho~ die ongenoe. van· die re~
.
gering op die hal. gel\aal het ·.Hy het die "egering verBoBk.
.,
om die Uitvoerend. Raad die
, wen.1ikheid te 1aat bespresk
om voorbereidende
p1~nne
,
te beraam omn ge1d1ening met
'die KaapBe Haride1Bbank te e1ui t. Die be.tuurder
I
v~n
Pot-
oherBtroom waB gewi11ig om dit op hom te neem om die
,
,
61)
,
seak voor die direkBie te bring. Kruger het CronJe .~ houding afgekeur en hom geekryf dat by hom met 'n oaak bemoei
waarmee by nikB te doen gehad het nie.Die regering waB
maa~
nie met die TDoratel ontevrede nle,
houding in die
B~k
het· G~~nje Be
afgekeur. Hy het op eie Houtjie met
die be.tllUrder 'van die P,otchefBtrooinse bank r,,',;l1ngB
.
,
getre! om die saak voor cii.e di~ek8ie' te- lJring.Hy, v.m oak
J
nie vooraf die reger1ng ee toea;tenming nie maar ver8oe~
,
I !
'
die D~iemanekap "am die Baak voor die Ui·tvoerende ,Read te
.
\
.,
bring. Kruger het CronJ e Be optrede afgekeur, 'want dit •
het ge1yk aBof ~ die, regering gdlgnoreer het. ,lhoswe1
by di\ hee1tema1 goed bedoel h.t.
CronJ e )"'B nag nie tevredB nie. Die geldkweBa1s
wes by
h?m n brandpunt, d 'aarom etel by weer ean d1.' re-'
gering Toar am In aakere BOm geld vnn die Boere Nationale
.
.
62) .
. Handelsvereniging
te leen om voorlopig aan d,ie dringendate/ •• , •..
•
61). B.V. l2l Kopiebook van genl.CronJe,b1s •• 22 -23)
Brief van · P.A.Cronje acn die regering te·
'Heidelberg, Potchefatroom, 3 Jan.ISSl;
62). Hendelevereniging WIlt met : kapitaal van Boere opgerig
iB in Desember 1879 met die doel om onafhanklik ..an
die EngelB& te weese
.
,
.
I
I'
,
.
..
'
.
,).
,.,I.
..
\
\
,
"
)
•
.
r
ate, behoeftea van die land te voorelen. Dit YP.I.S In, biP n.·.,.
,
vo~rBtel
en die regaring het ' dit tog v&n die hand g8WYD.
Cronje hot, .in h~.erdle brl,a f Dr. Jorisssn -ae r.aam aa.n d1::..
vereniglng en die gebr.,1k van die 'geld vaegeknoop en dear,
,
,
op nadruk gel&
dat die· regering licwer diD .geld kon geI
,
brulk. 'Dit het Kruger nie aangeetaan dat QronJe eo 'n
" hom ,se""a,rBku dM eciet. nie
be"erlng maak nie en hy het
,
"
' 63 )
weer moeB gebeur, nle.
,
,
Cron.j e het die geldkwesoia nie weer aanCeraF.l.:< r:5 r: ~
Dlt ekyn Baot BY
Buckus, ont9vrede
8ekretarls.~dvo~~t
,
~t
was met ' toutie"e .pelling en tnalfoute
"
wanaf Heidelberg voorgu-:om het'. Di
in dio
t ha~ '~nr.Odiga· "1(er;k vir
"r
voo~dat
hom verooraaak om die stukke van fouta te suiwcr
,
~le
dlt gedruk word. CronJe het dit onder
•
cand&g Wan dio
,
-, -
regaring gebring en wecrthet ~ger hom o~reng ~a~.~r~k •
,
" ,' By het CronJe "laat varot." an dat dit 1nafruksieB ia, mi"
, '
,
aan hom geBtuur word Em dat by dit ,;tip,to2i]: mOeB ui t-
"
,
64) , " '
"
'
,
,
,
Kruger het Cronje verwyt, dot by ,hom te
veer. '
,
'
r~poJt~
.
~eel
I'
.
met
'
_
onbelangrike dlngetjiec beBig gehou het. Dit wee BY task
,
",
oa 41e ,R ngelee in Potcherstroom te onderwerp en: nie om. '
65 )
41e ban4elwy.e
, 'van die regering te kritloeer nie .. ,
,
,
,
CronJe weer het noDi+. ge&:i.:.:room om 1sts te sa aa hy 1.i. ::
dlg geag he,t nie:
1
BY
I
het gewoon1i1c nie bale g"lJra.. t 'r.ct
, I
"
DBar ' wanneer dit
.
,
was , het BY
ver a~ 8
,"
woorde~ i n~e Bl ~ &n.
,
"
\
4t t)g/ . . . . . . . .
I
63). B.V. 8s
,
,
,
65). Ibld.
r,
•
'.
'/
l'\
l'
_"'4',
'
' (-
j
•
J
......
r'
"
" •I
'"
,',
•..
,
.
I
~'
"
'
... -/
(
,.
"
:0
'/Ii, ' 'r
,
I
,
j l , !': \
1'>1
",
,
('.
, . ,"- j
"
,
.
• \,
"•
1
, 1
)
/78.
,
Nag
n bran vun wrywing tUBBen die regering
, te Ho1-
•
delbarg en Cronje was die kwessie van tOBesnding Te n Tar.
eterking ar.n KO!lllllCnde.nt-generaar P.J .Joubert by die DrakenBbargB. Die regoring het vorBke ie kere by Cronje "angedr1ng am van BY
menB~appe
doel vry te laat.Aan al
I
t e Potchefetroom vir hierdie
,
opdrogte het by uitvoe-
hi~rdie
ring gegee en afdelinge gcetuur • Hy het sorg gedra am BY
eie mag sterk genoeg te hou. Teen die m1ddel Van Sanuarie
1881 het by op vereoek van dio regering kommnndant H.R.
,
Lemmer ' van Makwnse1e _opdrag gege. om vyft1g burg~rB
uit
,
,
.
'S ohooneprui t ' en Maki!aBBie op t. roep om bi~~ dri~ . wBk<\,
,
van Potohefstroom nc. ,H eidelberg te vertrek.
J.Y.A. Wolmarhno het
. .
Moo1r~v1er
,.
n eoortgelyke
~pdrag
' .
KOll1lDQ.ndant
gekry am uit
67)
'
,
en Potchefstroom op te kommnndeer.
,
" Kruger het geoorde.l da,t
CroJlj_~
,.
te min versterking
-
gestuur en te veal manskappe nuttelooB. te Potchafstroom
\aa~ehou · het.
.,
Hy; het Cronja op die vingal'B getik ',omdat
py 'minder belangrlke
aangele0nthed~ •
800B
1;Iv. dJ'~1 geld-
kwees1s, be bes ondereB BBstel het.Hy woe bosig om die
.
, 68r
planna van die regering to laat akipbreuk ' ly.
,
.,
,
Crpnj e ..aa ",,_..eUg. -en het nie vereuiin am in. BY
,
.
. I
~
. /
-
I
.I
I
.vcrded!glng ey prestnsies. 9P t e ,Sam nie.Ry het verduldeI
.
,
11k dat by l'e ade 300 man na Heidelberg gestuur hst. Mis-
,J
"
klan/ ••••••••
661. B.V.12. Kopieboek van .gcnl.Cronje, bl~.107 • Brier
van P.A. Cronje ann komdt. "H.R.Lemmer,Komdt.
von Schoonspruit en ~vaBaie , Potchefetroom,
18 Jan. 1881.
.
f ·
' ,67). B,V',1 2. Ibid.,blo.108. Brief van p.A.Cronjs aah fkomdt. ·
.
_
I .'
., J .If.A.Wo1marans . lloo irivler en }?otohefBtroom,
18 .Jlln.1881.
I .
..
Brief Van S.J.P.K~ger,M.W.Pretorlus sn P.J.
\ , Joubert "an P.A.Cron.1e, He1delberg,24' Jan.
\. 1881.
i
\
.
~). B.V.7
1
,
,.
-
"i
I'
,.
>-
,
,
.\
- ..
I
\-
~l/
.
\."
)
-.
•
"
.,
,
, ,
.,
79 ~
'
•
"
,
~.
•
kien h.t Kruger hie daarvan geweet n'e or artderains het
hi
dit . ~ergeet.Te
wat nie t.
Potcheretroom het hy 400 man gehad
~eel ' waa
....
dat hy
,
as , in aanmerk1ng i geneem word ,
.~B n1e'.
ander dlatrikte ook verantWoordelik
,
-nQg ~J.:,!
Hy mOBS die DOg hou op tn .m'oontl1ke lnval ;'an die kant van
,
.
~
. ~imb.rl.Y .n die opstandige naturell. op die suidweeta"
\
like gr.na van die R.publi.k. As Krug.r. , enigeine n denk-.
.
.
beeld gehad het van die oorlogst.rrein· te Potoh.r.troom,
,
.
,
sou hy ni. bowo.r het dat Cronje, te veel manskappe nut-
"
,
'
·taloos aarlhou nie.lUs EngelsB in d.ie kamp sou, nie 1ngee
,
,
. '!
s~ekte
tansy hulle deur hanger,
•
geforseer word nie.Cronje se eer
of 'n oormag daartoe
•
~B Be~~enk.
By het
Kruger ay leedwBsB ui'tgespr.ok omdat die rSllering voorg.~
.
gee hat dat by aan be~obde;e b.lang ...·bo di~ van die land
\
69/
voorkeur gagae het. '
,
,
,
(..
,
,
,
Cronj •• bet g.• vo.l dat ae, hy t. lig bovine; word.}
",
•
'
.hyoge1lUlig.:
~!l.
·
. '
•
om hom a,,,n
.
.
]
•
n•
r'
b.~.r
,
,
r
,
,
gen.raal
t. '.ond.r•.
"
I
I
'
\
warp .Hy. het ,.dle gsleentheid te bast- geneam, om, hom teen,o or"
.
.,
s..
I
.
,.
"
•.••
~
KrUg.r uit 'to praat.Hy h.t ,nike opg.krop ni •• BY. was ont.A.
,
vr.• ~4 .omda\ M.• reg. ring . t.e
H"!1.l~.rg,
al dri..• k •• r .'iI, be-
.resp
&an ~ie bY .
, ' op hulle , kaa .gedoen .het.
' . . y.wjPretor1uB
I'
,
,
£1iO .r.iBge14 na 'die Oranje-Vryetaat gege" h.t,het hom ', \
'
: '
.
verB.ker dat dasr minBt.ne £3,000 ~n die kaB te Heidelberg
. ,
'.
.',
was.To "Potchefs,troom Bukk-a1 hulle hElrd om die tondse deur
middel van die
I
69i • .'B•.";
.l~
ver~~op
bUlteland8~ pasoe ,
'118en81e8/ •• " •• ' ,
van dorps- en
' va~ ·genl\,~rOnj.;
.~471
I, Kopiebo.k
bl.·• • 145
, Brief van P.A.Cronj e, can 8.J.P.Kruger,
\ M.~.~retoriu8 en P.J.Joubert ,Potchefstroom,
,"!.
\' 25 Jan;1SS11
B.V.7 · 1 Ongeregietreerd
•• tukk~1 Ibid. f /
•
,
•
,
.
f
.,
(
I
•
\.
'.
,f',
,.
!
,
•
llsensies,ens. te styf.Hulle het geen fondee ult vrywlll1S' bydr.... ontv&na nie en die publ1o" hot nos nie hull.
belastlngs betea!
nle~
omdat hulle ontevre.d e waa omdat . I:
~ulle Heldelberg moea voed.Dle reger1ni! het gneler om
.
.
aan hulle waens te atuur, sodat dle burger. sonder k~era,
'"
geld en ammunlsle wat daarin geb~re waa, moea klaar-
"
'
kom.By mense is gewilllg en geduldig sn sal
geld, lig-
gaam eit goed opoffer yir die behoud ·v an hulle land, maar
murmureer es hu1ls van Hsidelbeyg hoor en ae di t gewelsr
, 70
'.
word om hulle waens .t e stuur_ .
Kruger se beweri-ngs was, nie alme.l, ongegrond nie.
\
Wei die tees ending ve.n versterklng betref; het Ctonje
~
"
dle bevele van die reger1;,g nie streng gee.,rbiedig nie~
• By tout wae det h:r meer as vielV"'honderd perd.ruitere aengehou het om dle Engelee kemp te belear. Ket die heUte '
J
minder gewone' burgers kon h:r d1e beles: ne1fo BukBeavol
deun-oer.
' Hy BOU da.n nole,
BO .
bci'ie burgers en parde nutte,
looa
aangeh~u het ' nie. Hy moes minstena die he lite van ay
berede
met
meg na
.
die Natal .... grens weggestuur :.
\
en hu1le ,. '
gewene burgers vervang het. Terwyl hulle die / kemp
beleer hetJkon dle perdekomm!DdO die omgewing patrolleer, '
n
.
.
)
,
~
oog op dle naturelle op die euidwestslike grene enn
moontllke Engel.. inTal ul t dle
.
ri,st1ng van
I
.
.
Kimberley
hou. Dl t kon Cronj e ni. in. len nie.Dit was oorsaak dot
.
'.
'.
I
\
d~
/.
. -rsgering hom verskeia kere op BY p11g moes wys.
Kruger het di,t dan ook w.er nodlg geag 'om op
.
' .
30 lan.L ..
.
. '
f
I I
70). B.V. 12 I Kopl&boek van' genl.CronJe.lo>lao;U6 ~ 147.
. Ibid.
.1
:
,,
,
'.
! ... '
' I
\
.'
.l
..
81.
30 Januarie 1881 in
-
, ,
n privaa~kryw.
ae antwoord op Cronje
,
ee vorige brief, ey hart aan hom uit te ptaat. BY het er-
•
•
ken dat Cronje· 88 briewe In pynlike Indruk op hom en die
regaring gemeak het.As op die brlewe gelet word. dan het
.
.
' hulle nie geweet wie die regering - CroDJe of die DriemanBmp - 10 ' niB • Sekere" g~deel te~ ui t Cronj ~ ee brief hat
die
. indruk geekep dat hy nie, die nodige reepek en eerbied
b.toon nie en dat hy
"
.,
opgetree het. BY het die
bevelge"en~
I
'
regaring met die texm "Heidelberg" aangeepreek 'en op kort
maar duldel1ke veralae ·om 1n die Staatakoerant te pub11aeer, aangedrlng.
Verde'r het by geskrytl.
,
,
-
I
ttOn,ze meneohen Imlrmllreren wannesr zi.1 van Heidelberg hooren." en obkl"da t Ul1 publlek nog geen
vriJwilligp biJdragen heeft gedaan, omdet het
o~tevredenl'B ~n t Heidelberg geregeld door one
(~otohefBtr~om) gevoerd moet worden". en ook.
.
"het 1e nu a1 de derds maal o.at Heidelberg een,
beroep doet op ODze kae n .71)
.
.
"
,
. K1'1ISl'r het in BY brief nadriik 1Ie1& op die fait.'
. , ,.'
dat Cronje nie die JuiBte toedrag v.an Bake gege. ~et nie.
,
,
.
Volgene , hom vnis daar 'n E\ane~enlike aantal men~e in ' ~e.~-
.,
del~erg en was di:t nie nodig om Tan BY ~rger8 ab v:er- '
,
I
.
sterking te stuur nia. Di t was nie
·10
,.
nie .Daar
wa;8
\
veer 200
me.n.
otlge- '
I .
Die regering het maer aa 3,000 man na PraM
toria. Standerton en die Natalae grana geatuur.
,
.
cronJev
,was entevrede <!i!it ,die regering 'van bulle fondse t~ Pot';
I,
ohetatroom gebruik het. Die geld ie ten bahoe•• ....n di.
land 'gebruik. want die :regering moea in
,.
..,oora1en.
&1.108
Crenje .praat van bulle kaB , ' maar db regering van di.. ~ ,
landsms. Alr.B wat Cdnje gestuu1" h.t.was nie vir Kei.
.?2)
"
delberg nie.maar vir Me burgers van'<die land -. '
/' f
Crog.1e1
.
,.
:iT .
. !u:u
,.
?2). Ibid.
. I
L
,
./
,
.
I
,
\
.
"
r
,
,"
,
,
82 •.
'.
(
Cronj.
he~
di. 11' i.t bai. d ••gl1ktOg.l ••••1I3'
,,",I'
nie TaD plan om die te~e~elngB onwoorwaardellk 8an ~~
neem
nle.
Bkoning
Vir elke oortreding T~n sy kant het by~ Tar-
gevlnd.Krug~r
,
•
a8 Qrlet, 80 ekryf by, het by hoa
dies.ltd. indruk g •• k.p
'·as _t
,
,
\ h.t.Hy .n .y otti.i.re'h.t
d~~
.yn.
,
I
by Krug.r nng.laat
hoog.t. r •• p.k vir die
regaring wat· deur die volk gekies la, maar .wy-a daarop
o~
dat die vernntuoordelikhede oor die weegrena swanr
8y
.kouer. ru.. Di t do.n hom l •• d dn t .y v.T.k1l1end,o bri.we uit verband geruk word om v.rke.rdo bodoeling. te laat
o
poevat.Hy vre vbr.koning omdst by on.orbiodiglik dio rogering wat te Heidelberg gev8etig le, se Heidelberg gs-o
noo" het,' 113' h.t ook nie g.diDk dat di. woorde
,
·wiJ ",,1- ' ,
l.n uw ammuniti. eturen van do in de Orenj. VriJotaat
~ekochte,zoveel wij kunnen m188en.·7~)
.
,
.
'.
aan.toot, IOU, g •• .nio, want di,t i ..
\
., \
bed,?l:1ng om met dio
IY
j
1nkomate vnn di. di.trik die ander d.le van di. land
b.hulp.nam
,
. t. w••••Hy .kryt ook dnt dit nie BY b.goert.·
bet~r ae
was om te bewY. d"t by di. toedrag vnn
."k.
Krugor b.gryp het ni •• A. n g.trou. otti.ior het by dlt
\
,
'
r
.y pUg geng om die al'BDawya8e Tan BY ottleisre eD DItJon,
'
.
.
.lai.ppo onder di. ~ndag van di. reg.ring to bring.
741
~
o
•
,Cronj e het ook n\. nagelaat om Kruger •• bow.- ,
,
I
ring., to kriti ••• r nie. Volg.n. Krug.r ... 1 daar 200
nB
' man t. Heid.lb.rg .n 3,000 of m•• r
,
Stand.rton .n d1e
'
"
"
Natalse grena gsatuur.Aa in aanmerklng geneem 'word' dnt
,
tel •••.•_,.
73). B.V. 121 Kopiebook van g.~l.crOnj.j bi •••· !75 -lsi.
Brief van P".A.Cronj e aan 8.J .P.KrugOJ'. ', ..
Po~chetBtroom.2 Febr. 1881. .
\
,
I
7'). Ibid.
,
.'
I
,
I
/
,
\
\
,
1,
,
,
,
"
83,
"
te Potohetstroom 400, te ' Bloemhof lOa, )(arieo 150 en te
•
Ruetenburg 100 man.knppe was, 'dnn i. daBr 818gB 3,750
onder ,,"-pen. KrUger het tog opdrag gages dat die la8ste
-,man
opgekommnndeer word. Wanr 1j die ander getrouB burgers
.
75
"
wat by Paardekmal byeen was?
Cronje WO~ hier maar net
,
, ..
,
beWY8 dat Kruger
.e
briewe ook ni. die ,juiBte toedrag
. .'
Van sake weergeges ' het nie.~ .
,
•
Die feit, dllt Kruger betleer het dat die geldkwe.,.
,.
sie Vo.ri die Beare Handelsvere*iglng Cronje l1 ie n.o.ngegnan
het nie, het ,hom o.ok nie aaage8t?,an nie,
•
AB ~ nike met "
die geld t. doen gehad het nie, wou ~ graag weet wo.arolll
-
~
[
I
den gedurig daaroor l".tig gevel ie. .
Dit'
doen hom leed
'
,
dnt die r egering meer' wnnrde heg Ban gerugts
'BS ann BY
,
'
rapporte. Op
n
I
vrsag ,vnn( dle regeriag ot dit wnar i8
J
,
I
dnt .Y .ekretari. Bu.ku. in . di~ Engel.e knmp wnB , het ~
· " genntwoor~. By vro.. oortuig dat-~ BY pligte
ontkennbnd
,,
-
,
getrou vervul het.
1
76)
, ,
I
Hier.mee WOB die korrespondeneie tussen ,Cronje(
t
,e n die regering op tn end. Dte
,
het die regte
:terG~.81ng8
,
I
uitwerking gahad. Cronje het van nou at BY aand,e.g meer
,
.
.
Ban die bele.rlng van die Engelee gewy en goed nagedink v
,
voordet
~
,
t
aan die reg. ring ge.kryf het. Dis' 8amewerking
,
wn. van beide kante beter, want die regering en Cronje
,
het .,ul'buL 8kuld gehad.
,
, 76). Ibid.
•
'
-
\
•
•
:
,
,
,
, I
1 ,,
.,
.
,
"
I
• I
-I
'
•
,
.I
.
)'
'
' ..
'l
,,
J
I
••
,
.